Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego ZUS
Co to jest koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego?
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego to grupa przepisów, dzięki którym osoby przebywające za granicą nie muszą obawiać się o utratę przyznanych świadczeń. Podjęcie się zatrudnienia lub zamieszkanie poza granicami kraju, w którym zostali objęci zabezpieczeniem społecznym nie stanowi podstawy do utraty należnego wsparcia.
Na terenie Unii Europejskiej ochrona socjalna obejmuje wszystkich obywateli państw członkowskich, a koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego ułatwia korzystanie z prawa do swobodnego przemieszczania. Polacy mają możliwość skorzystania z tego prawa od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku. W przypadku innych krajów mówi się o dwustronnych umowach o zabezpieczeniu społecznym.
Jakie korzyści zapewnia koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego?
Dzięki przepisom dotyczącym zabezpieczeń społecznych, obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej zachowują prawo do przyznanych świadczeń społecznych nawet po wyjeździe do innego kraju Wspólnoty. Taka sytuacja ma miejsce także w momencie wyjazdu do kraju, z którym Polska ma podpisaną dwustronną umowę o zabezpieczeniu społecznym. Dotyczy to przede wszystkim świadczeń chorobowych i macierzyńskich.
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego ma na celu zapewnienie im prawa do pobierania świadczeń na zasadach określonych przez przepisy wewnętrzne danego kraju. Prawo do pobierania, nabywania i ustalania wysokości świadczeń zależy od przepisów kraju, w którym podlega się systemom zabezpieczenia społecznego. Przepisy wewnętrzne zazwyczaj nie zakładają możliwości wypłaty świadczeń takim osobom. Dopiero przepisy zawarte w aktach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oferują im taką możliwość.
Zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
Ustalone w przepisach podstawowe zasady regulujące koordynację systemów zabezpieczenia społecznego dotyczą:
- równego traktowania obywateli,
- swobodnego przepływu osób między krajami UE,
- jedności stosowanego ustawodawstwa,
- zachowania nabytych praw,
- sumowania okresów.
Kogo obejmują przepisy koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego?
Regulacje koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego obejmują:
- obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej,
- obywateli państw członkowskich Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu,
- bezpaństwowców,
- uchodźców,
- członków rodzin osób mieszkających na terenie UE lub EFTA,
- obywateli państw trzecich, jeżeli nie są objęci przepisami Unii Europejskiej, ale mieszkają legalnie na jej terytorium.
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego w praktyce
W przypadku gdy obywatel Polski wyjedzie do innego kraju Unii Europejskiej, odmowa udzielenia świadczeń z tytułu choroby lub macierzyństwa nie powinna mieć miejsca. Obywatel powinien pobierać należne świadczenie ZUS bez względu na to, czy jego miejsce zamieszkania znajduje się aktualnie na terenie innego kraju, czy Polski.
Odmowa wypłaty świadczenia przez instytucję ubezpieczeniową danego państwa nie może mieć miejsca także w momencie, gdy przebywa poza granicami Polski tylko czasowo. Nadal trzeba spełniać jednak przepisy wewnętrzne obowiązujące w kraju pobytu.
Jakie świadczenia ZUS obejmuje koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego?
Świadczenia przyznawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, które obejmuje koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego, dotyczą świadczeń z tytułu choroby, macierzyństwa, wypadków przy pracy i z tytułu śmierci. W Polsce świadczenia należące do tej grupy to:
- zasiłek macierzyński (z tytułu urodzenia dziecka lub przyjęcia go na wychowanie),
- zasiłek opiekuńczy (z tytułu opieki nad członkiem rodziny),
- świadczenie wychowawcze 500 plus,
- wynagrodzenie za czas choroby (33 dni wypłacane przez pracodawcę),
- zasiłek chorobowy ZUS (z tytułu niezdolności do pracy, przysługujący przez 182 dni w roku),
- świadczenie rehabilitacyjne (z tytułu niezdolności do pracy, dla osób, które po wykorzystaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego nadal nie mogą podjąć się zatrudnienia),
- zasiłek wyrównawczy (z tytułu odbywania rehabilitacji w okresie krótszym niż dwa lata)
- zasiłek pogrzebowy.
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego a 500+
Świadczenie 500+ podlega koordynacji. Oznacza to, że nie ma możliwości pobierania świadczenia wychowawczego polskiego i zagranicznego. Jeżeli dochodzi do sytuacji, w której osoba pobiera dwa świadczenia wychowawcze na dzieci, zostanie zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.
Jak prezentuje się kolejność wypłacania świadczenia 500+? W pierwszej kolejności świadczenie przyznaje się ze względu na zatrudnienie, w drugiej z otrzymywanej emerytury albo renty, a w trzeciej z miejsca zamieszkania. Państwo posiadające pierwszeństwo wypłaty uprawnia do pobierania świadczenia wychowawczego po spełnieniu określonych przez jego przepisy warunków. Drugie państwo wypłaca wtedy dodatek dyferencyjny, czyli różnicę między wysokością świadczeń (o ile wysokość świadczeń w drugim państwie przewyższa sumę świadczeń w pierwszym państwie).
Zgodnie z najnowszymi przepisami (obowiązującymi od 1 czerwca 2022 roku) świadczenie rodzina 500+ może być przyznawane w pełnej wysokości, bez względu na wyznaczone przepisami unijnymi pierwszeństwo. Oznacza to, że decyzja o wysokości przyznawanego świadczenia należy do państwa przyznającego świadczenie.
Wypłata polskich świadczeń ZUS za granicę
Osoba posiadająca prawo do pobierania świadczeń w Polsce, która wyjechała do innego kraju Unii Europejskiej, może otrzymywać wypłatę na wskazane przez nią konto bankowe. W tym celu należy pisemnie powiadomić placówkę ZUS lub płatnika składek o przebywaniu za granicą i wyrazić chęć pobierania należnych świadczeń. Do obowiązków wskazanej instytucji będzie należało wypłacanie świadczeń za granicę.
Dowiedz się więcej o wypłacie świadczeń ZUS za granicę: https://zus-info.pl/swiadczenia-zus-za-granica/
Przepisy:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. (rozporządzenie podstawowe)
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r. (rozporządzenie wykonawcze)
- 2Udostępnienia
- 2