Zatrudnienie niani bez opłacania składek ZUS
Aktualizacja 25 sierpnia 2022
Zatrudnienie niani bez opłacania składek ZUS jest możliwe. Rodzice korzystający z usług niani powinni podpisać z nią odpowiednią umowę. Jeżeli uda się spełnić pewne warunki, składki za opiekunkę do dziecka zostaną sfinansowane przez budżet państwa. Sprawdź jak zatrudnić nianię i nie opłacać za nią składek ZUS.
Jak zatrudnić nianię, by nie płacić składek ZUS?
W ZUS niania jest osobą, za którą składki może opłacać państwo. Aby składki na ubezpieczenia niani pokrywał budżet państwa, należy podpisać z nią umowę uaktywniającą. Ten rodzaj umowy o świadczenie usług pozwoli objąć opiekunkę do dziecka ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym, wypadkowym oraz zdrowotnym. W zależności od okoliczności podpisania umowy, składki zostaną pokryte przez państwo w całości lub w znacznej części. Umowa uaktywniająca zezwala również na zatrudnianie członków rodziny, o ile spełniają odpowiednie kryteria. Niania bez składek ZUS to fraza opisana z perspektywy rodzica. W rzeczywistości składki za zatrudnioną nianię są opłacane, ale przez państwo.
Jakie warunki trzeba spełnić, by nie płacić składek ZUS za nianię?
W ZUS ubezpieczenie niani jest nieco skomplikowanym procesem. Jeżeli rodzice chcą, by składki na ubezpieczenia niani były pokrywane przez państwo, powinni upewnić się, że spełniono wszystkie niezbędne warunki. Kryteria dotyczą nie tylko rodziców, ale też samego dziecka czy osoby zatrudnianej w roli opiekunki. Budżet państwa opłaci składki za nianię, jeżeli:
- rodzice:
- pracują na podstawie umowy o pracę, albo
- świadczą usługi w oparciu o umowę cywilnoprawną, stanowiącą tytuł do ubezpieczeń społecznych, albo
- prowadzą działalność gospodarczą, albo
- zajmują się prowadzeniem działalności rolniczej,
- nie pobierają zasiłku macierzyńskiego ani nie przebywają na zasiłku wychowawczym.
- dziecko:
- nie uczęszcza do żłobka,
- nie jest pod opieką dziennego opiekuna,
- jest starsze niż 20 tygodni.
- niania:
- ukończyła 18 rok życia,
- nie jest rodzicem dziecka, którego dotyczy umowa uaktywniająca (ale może być np. jego babcią, dziadkiem).
Warto pamiętać również o tym, że składki za nianię będą pokrywane aż do końca roku szkolnego, w którym dziecko kończy 3 lata (lub 4 lata, gdy wykazano brak możliwości zapewnienia dziecku opieki przedszkolnej).
Jakie dane musi zawierać umowa uaktywniająca dla niani?
W umowie uaktywniającej dla opiekunki dziecka powinny znaleźć się najważniejsze informacje określające:
- strony umowy, czyli rodziców i nianię,
- przedmiot umowy uaktywniającej,
- czas i miejsce sprawowania opieki nad dzieckiem,
- liczbę dzieci, nad którymi niania będzie sprawować opiekę,
- obowiązki opiekunki,
- wysokość wynagrodzenia za realizowane obowiązki, wraz z terminem płatności,
- czas obejmowany przez spisywaną umowę,
- warunki zmiany i rozwiązania umowy.
Jakimi ubezpieczeniami ZUS objęta jest niania?
Niania ubezpieczona w ZUS objęta jest obowiązkowo:
- ubezpieczeniami społecznymi (emerytalnym, rentowym, wypadkowym) i ubezpieczeniem zdrowotnym, jeżeli opieka nad dzieckiem jest jej jedynym źródłem utrzymania,
- ubezpieczeniem zdrowotnym, jeżeli pracuje jednocześnie na podstawie innych umów o pracę.
Które składki za nianię państwo pokrywa w całości?
Budżet państwa pokrywa w całości składki za nianię na ubezpieczenia emerytalne, rentowe wypadkowe i zdrowotne. Całość składek zostanie pokryta jednak tylko i wyłącznie od części pensji, która nie jest wyższa od 50% minimalnego wynagrodzenia.
Zgłoszenie niani do ubezpieczeń ZUS
Po podpisaniu umowy z nianią, rodzice powinni zgłosić się do ZUS w roli płatnika składek. Zgłoszenie przeprowadza się na formularzu ZUS ZFA, który należy przekazać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku rodziców którzy prowadzili swoją działalność już wcześniej, ten krok może zostać pominięty. Płatnikiem będzie ten rodzic, który podpisuje umowę z nianią.
Kolejnym krokiem jest zgłoszenie niani jako osoby ubezpieczonej w ZUS. W zależności od tego, jakim ubezpieczeniom podlega niania, należy wybrać formularz:
- ZUS ZUA, gdy podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym z tytułu opieki nad dzieckiem,
- ZUS ZZA, gdy podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Bez względu na wybrany dokument, kod tytułu ubezpieczenia niani powinien rozpoczynać się od cyfr 04 30. Po uzupełnieniu druku, trzeba przekazać go do urzędu.
Rozliczanie składek ZUS za nianię
Proces jakim jest rozliczenie niani ZUS postanowił maksymalnie uprościć, by nie zniechęcać rodziców od wyboru tej opcji. W zależności od osiąganych przez nianię zarobków, wyróżnia się dwie metody rozliczania składek ZUS.
Zarobki niani nieprzekraczające minimalnego wynagrodzenia
W przypadku gdy przychód opiekunki dla dziecka nie jest większy niż minimalne wynagrodzenie, a dochód z umów uaktywniających zawartych od 1 stycznia 2018 roku wynosi połowę lub mniej niż minimalne wynagrodzenie, płatnik składek powinien:
- złożyć do ZUS deklarację ZUS DRA,
- przekazać ZUS raport miesięczny ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od cyfr 04 30.
Zarobki niani przekraczające minimalne wynagrodzenie
W przypadku gdy przychód opiekunki dla dziecka jest większy niż minimalne wynagrodzenie, a dochód z umów uaktywniających zawartych od 1 stycznia 2018 roku wynosi więcej niż połowę minimalnego wynagrodzenia, płatnik składek powinien:
- złożyć do ZUS deklarację ZUS DRA,
- przekazać ZUS raport miesięczny ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od cyfr 04 30, w którym rozlicza się składki od części wynagrodzenia opiekunki równej minimalnemu wynagrodzeniu,
- wypełnić i przesłać dodatkowy raport miesięczny ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od cyfr 04 31, w którym rozlicza się składki od części wynagrodzenia opiekunki przekraczającej minimalne wynagrodzenie. Te składki są współfinansowane przez rodziców z nianią.
Jak często przekazuje się dokumenty rozliczeniowe za nianię?
Obowiązkiem płatnika składek jest przekazanie dokumentów rozliczeniowych za opiekunkę do 20 dnia kolejnego miesiąca (za uprzedni miesiąc). W przypadku gdy zarobki niani nie przekraczają minimalnego wynagrodzenia (albo połowy minimalnego wynagrodzenia dla umów uaktywniających od 1 stycznia 2018), to dokumenty należy złożyć tylko raz. Wyjątek stanowi sytuacja, w której zatrudniło się nianię w ciągu trwania miesiąca. Należy wtedy złożyć dokument także za kolejny, pełny miesiąc.
Dokumenty trzeba złożyć ponownie, jeżeli zmieniła się pensja niani do wysokości minimalnego wynagrodzenia (lub połowy minimalnego wynagrodzenia dla umów uaktywniających od 1 stycznia 2018). Ponowne złożenie dokumentów za dany miesiąc wymusza również pobieranie zasiłku chorobowego przez nianię, gdy jej pensja przekracza minimalne wynagrodzenie.
Utrata prawa do pokrywania składek niani przez państwo
Państwo przestanie opłacać składki niani w trybie natychmiastowym, jeżeli umowa zostanie przerwana lub zakończy się okres jej obowiązywania. W przypadku gdy:
- płatnik składek straci pracę,
- płatnik przestanie prowadzić działalność gospodarczą,
- rodzic będzie przebywać na urlopie wychowawczym,
państwo przestanie pokrywać składki w ciągu trzech miesięcy od wystąpienia danej okoliczności.
Zmiana wynagrodzenia niani a ZUS
Jeżeli zatrudniający nianię płatnik składek zmieni jej wynagrodzenie, zostaje zobowiązany do przekazania dokumentów rozliczeniowych ZUS. W tym celu wykorzystuje się takie druki jak:
- ZUS DRA, czyli deklaracja rozliczeniowa,
- imienny raport miesięczny ZUS RCA, składany gdy niania została zgłoszona do do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych (albo wyłącznie zdrowotnych),
- imienny raport miesięczny ZUS RSA, składany gdy wynagrodzenie w danym miesiącu zostało zmniejszone ze względu na niezdolność do pracy niani.
Zmiana wynagrodzenia niani ze względu na niezdolność do pracy zobowiązuje płatnika do przekazania dokumentów rozliczeniowych także za kolejny miesiąc przepracowany przez nianię.
Jeżeli wynagrodzenie niani przekracza wynagrodzenie minimalne, dokumenty należy przekazywać za każdy miesiąc jej zatrudnienia. Nie ma jednak obowiązku samodzielnego uzupełnienia tych dokumentów. Istnieje możliwość skorzystania ze wsparcia pracowników ZUS, którzy wyręczą płatnika w tym zadaniu. Wystarczy skontaktować się z najbliższą placówką ZUS i przekazać pracownikowi takie dane jak:
- numer NIP oraz PESEL,
- imię, nazwisko oraz PESEL niani,
- informacja o wynagrodzeniu w danym miesiącu,
- informacja o niezdolności do pracy niani w danym miesiącu (jeżeli wystąpiła).
Zakończenie umowy z nianią a ZUS
Obowiązkiem płatnika po zakończeniu obowiązywania umowy uaktywniającej podpisanej z nianią jest złożenie w ZUS:
- druku ZUS ZWUA, który służy do wyrejestrowania niani z ubezpieczeń. Datą wyrejestrowania powinna być data od której niania przestała podlegać ubezpieczeniom ze względu na wygaśnięcie umowy.
- druku ZUS ZWPA, jeżeli płacono składki wyłącznie za nianię, czyli gdy rodzice całkowicie tracą status płatnika składek.
Na złożenie dokumentów rodzice mają 7 dni od dnia, w którym składki ZUS za nianię przestaną być pokrywane przez państwo.
Czytaj więcej:
Umowa niania ZUS: https://www.zus.pl/pracujacy/nianie/nianie-krok-po-kroku
- 2Udostępnienia
- 2